Cách Cải Thiện Hệ Số Chuyển Đổi Thức Ăn (FCR) và Giảm Chi Phí Thức Ăn Trong Chăn Nuôi Gia Cầm

Giảm chi phí thức ăn trong chăn nuôi gia cầm có quan hệ mật thiết với hệ số chuyển đổi thức ăn (Feed Conversion Ratio – FCR). Chỉ số này đo lường mức độ hiệu quả của vật nuôi trong việc chuyển hóa thức ăn thành sản phẩm mong muốn. FCR được sử dụng phổ biến trong ngành chăn nuôi, đặc biệt là chăn nuôi gia cầm. Người chăn nuôi gia cầm nuôi các loài chim như gà, vịt, ngỗng, gà tây để lấy thịt hoặc trứng. Hãy cùng Phú An Khánh theo dõi bài viết dưới đây để tìm hiểu cách cải thiện hệ số FCR và giảm chi phí thức ăn trong chăn nuôi gia cầm nhé!

FCR là gì? | Hệ số chuyển đổi thức ăn là gì? 

FCR (Feed Conversion Ratio – Hệ số chuyển đổi thức ăn) là chỉ số đo lường mức độ hiệu quả của vật nuôi trong việc chuyển hóa thức ăn thành sản phẩm mong muốn (thịt hoặc trứng).

Công thức tính FCR:

Ví dụ:

• Nếu một con gà thịt tiêu thụ 3 kg thức ăn để đạt trọng lượng 1,5 kg, thì FCR sẽ là:

Điều này có nghĩa là cần 2 kg thức ăn để tạo ra 1 kg thịt gà.

• Nếu một con gà mái tiêu thụ 2,2 kg thức ăn để đẻ 1 kg trứng, thì FCR của nó là 2.2.

Ý nghĩa của FCR:

• FCR càng thấp, vật nuôi càng hiệu quả trong việc chuyển hóa thức ăn thành sản phẩm, giúp giảm chi phí thức ăn.
• FCR cao có nghĩa là vật nuôi tiêu thụ nhiều thức ăn hơn để tạo ra cùng một sản lượng, làm tăng chi phí chăn nuôi.

Tóm lại:

• FCR là một tiêu chuẩn quan trọng giúp đánh giá mức độ sinh lợi của trang trại. Tuy nhiên, FCR có sự khác biệt tùy thuộc vào phương pháp sản xuất áp dụng. Nếu Quý vị muốn tăng doanh thu, việc cải thiện FCR là điều cần thiết. 
• Khi có chỉ số FCR hợp lý, Quý vị có thể theo dõi, phân tích dữ liệu để giảm thiểu rủi ro và đưa ra hành động kịp thời. 
• Ngoài ra, việc tối ưu hóa FCR còn giúp Quý vị ra quyết định chính xác hơn và nâng cao hiệu suất chăn nuôi.

Hệ số FCR của các giống gia cầm khác nhau có khác nhau không?

Khả năng chuyển hóa dinh dưỡng của gia cầm đóng vai trò quan trọng trong hiệu suất tổng thể của quá trình chăn nuôi. Hệ số FCR của các giống gia cầm khác nhau có sự khác biệt. 

Dưới đây là một số chỉ số FCR của các giống gia cầm khác nhau:

• Một con gà thịt (broiler) đạt trọng lượng 2,5 kg với FCR sống là 1,9:1, tức là nó tiêu thụ 4,75 kg thức ăn để đạt mức trọng lượng đó.
• Nếu tính đến tỷ lệ thịt có thể ăn được sau giết mổ (khoảng 75% trọng lượng sống), phần xương chiếm 10%, và hao hụt khi nấu nướng khoảng 20%, thì từ con gà sống 2,5 kg, chỉ có 1,35 kg thịt có thể ăn được. Khi đó, hệ số FCR cho phần thịt ăn được sẽ là 3,52:1.
• Một con gà mái đẻ 5kg trứng sẽ tiêu thụ khoảng 11 kg thức ăn, dẫn đến FCR là 2,2:1. Nếu giả sử mỗi quả trứng nặng 60g với 55g phần ăn được, hệ số FCR sẽ là 2,4:1. Nếu tính thêm hao hụt 2%, FCR cuối cùng của phần ăn được sẽ là 2,45:1.
• Gà chăn thả chậm lớn (red label chicken) nuôi ngoài trời và giết mổ ở 12 tuần tuổi có hệ số FCR trung bình từ 2,8 đến 3,2.

Cách cải thiện FCR và giảm chi phí thức ăn

FCR phản ánh mức độ chuyển hóa thức ăn của đàn gia cầm và khi giá thức ăn ngày càng tăng, việc tìm ra giải pháp để kiểm soát lượng thức ăn lãng phí, giảm chi phí thức ăn và cải thiện FCR là rất quan trọng. Dưới đây là một số cách giúp cải thiện chỉ số FCR và giảm chi phí thức ăn:

1. Chọn giống gia cầm có hiệu suất cao

Giống gia cầm có hiệu suất chuyển hóa thức ăn tốt sẽ giúp giảm chi phí đáng kể. Thông thường, các giống gà hai mục đích (lấy thịt và trứng) tiêu thụ nhiều thức ăn hơn so với giống chuyên trứng. Nếu Quý vị không có ý định bán thịt gà, hãy chọn các giống ít tiêu tốn thức ăn như Aseel, gà lông xù (frizzle fowl),….

Một số giống gà thịt ít tiêu tốn thức ăn:

Giống gà đẻ trứng ít tiêu tốn thức ăn:

2. Trộn ngũ cốc nguyên hạt với thức ăn giúp giảm chi phí thức ăn

Việc pha trộn ngũ cốc nguyên hạt vào khẩu phần ăn của gà không chỉ giúp giảm chi phí mà còn cung cấp thêm dinh dưỡng cần thiết cho đàn gia cầm, cụ thể:

• Giá thành thấp hơn: Ngũ cốc nguyên hạt như bắp, lúa mì, lúa mạch thường có giá rẻ hơn so với thức ăn công nghiệp đã chế biến sẵn.
• Giảm phụ thuộc vào thức ăn công nghiệp: Tận dụng ngũ cốc có sẵn tại địa phương giúp giảm chi phí mua cám hỗn hợp.
• Giảm thất thoát thức ăn: Ngũ cốc nguyên hạt ít bị hao hụt hơn so với dạng bột, giúp tối ưu hóa khẩu phần ăn.
• Bổ sung tinh bột và năng lượng: Các loại hạt như bắp, lúa mì, yến mạch chứa hàm lượng tinh bột cao, giúp cung cấp năng lượng cho gà.
• Cải thiện tiêu hóa: Ngũ cốc nguyên hạt kích thích hoạt động của mề gà, giúp hệ tiêu hóa làm việc hiệu quả hơn.
• Cung cấp protein và chất béo tốt: Một số loại ngũ cốc như đậu nành, hạt lanh có nhiều protein và axit béo thiết yếu, giúp gà tăng trưởng và cải thiện chất lượng trứng/thịt.
• Tăng cường sức khỏe: Ngũ cốc chứa nhiều vitamin nhóm B, khoáng chất (kẽm, sắt, magie), giúp tăng cường hệ miễn dịch và giảm bệnh tật.

Lưu ý khi pha trộn ngũ cốc nguyên hạt:

• Không nên thay thế ngũ cốc nguyên hạt hoàn toàn, chỉ nên chiếm khoảng 10-30% khẩu phần để đảm bảo cân bằng dinh dưỡng.
• Ngũ cốc nên được nghiền hoặc ngâm mềm trước khi cho ăn để giúp gà tiêu hóa tốt hơn.
• Kết hợp với các nguồn đạm (đậu tương, bột cá), khoáng và vitamin để đảm bảo gà không bị thiếu dinh dưỡng.

3. Lên men thức ăn cho gà

Lên men thức ăn là một cách hiệu quả để giảm chi phí. Chỉ cần ngâm hạt, hạt giống hoặc đậu trong nước không chứa hóa chất qua đêm và đậy kín. Thức ăn lên men rất tốt cho hệ tiêu hóa của gia cầm vì nó chứa nhiều vi khuẩn có lợi, giúp cải thiện sức khỏe đường ruột, tăng trọng lượng trứng, độ dày và trọng lượng vỏ trứng.

• Tận dụng tối đa dinh dưỡng: Lên men giúp phân giải tinh bột và protein trong thức ăn, giúp gà hấp thụ chất dinh dưỡng tốt hơn, giảm lãng phí.
• Giảm lượng thức ăn tiêu thụ: Gà ăn thức ăn lên men sẽ no lâu hơn do hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn, giúp giảm khẩu phần ăn mà vẫn đảm bảo tăng trưởng.
• Sử dụng nguyên liệu giá rẻ: Có thể lên men hạt, đậu, cám gạo, ngô, lúa… thay vì mua cám công nghiệp đắt tiền.
• Cung cấp vi khuẩn có lợi (probiotics): Quá trình lên men sinh ra vi khuẩn lactic (như Lactobacillus), giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, giảm nguy cơ tiêu chảy.
• Giúp tiêu hóa tốt hơn: Thức ăn lên men mềm hơn, giúp gà tiêu hóa dễ dàng và hấp thụ tối đa dưỡng chất.
• Tăng sức đề kháng: Vi khuẩn có lợi giúp hạn chế vi khuẩn có hại, giảm nguy cơ bệnh đường ruột, đặc biệt là E. coli và Salmonella.

Kết quả của việc lên men thức ăn cho gà: 

• Tăng trọng lượng trứng: Thức ăn lên men giúp gà hấp thụ tốt hơn, từ đó trứng to và nặng hơn.
• Tăng độ dày vỏ trứng: Chứa nhiều khoáng chất và enzyme, giúp trứng có vỏ dày, ít bị nứt vỡ.
• Cải thiện màu lòng đỏ trứng: Hàm lượng vitamin và axit béo trong thức ăn lên men giúp lòng đỏ có màu đậm hơn, tăng giá trị dinh dưỡng.

Lưu ý:

• Không để lên men quá lâu (trên 3 ngày) vì có thể sinh ra vi khuẩn có hại.
• Dùng nước sạch, tránh nước máy có clo vì có thể giết chết vi khuẩn có lợi.
• Kiểm tra mùi – nếu có mùi hơi chua nhẹ, không có nấm mốc thì có thể sử dụng.

4. Nuôi các giống có khả năng tự kiếm ăn tốt và thả rông chúng có thể giúp giảm chi phí thức ăn

Một số giống gia cầm có khả năng tự kiếm ăn rất tốt nếu được nuôi trên đồng cỏ hoặc cho thả rông. Việc nuôi những giống này giúp cải thiện FCR và giảm chi phí thức ăn đáng kể, cụ thể:

• Tận dụng nguồn thức ăn tự nhiên: Gà tự kiếm ăn có thể tìm sâu, côn trùng, hạt cỏ, rau xanh… giúp giảm lượng thức ăn bổ sung từ cám công nghiệp.
• Giảm phụ thuộc vào cám hỗn hợp: Những giống gà này ít cần cám công nghiệp nhưng vẫn có thể phát triển tốt, giúp tiết kiệm chi phí đáng kể.
• Thức ăn tự nhiên giúp tiêu hóa tốt hơn: Thức ăn tự kiếm có nhiều chất xơ, enzyme tự nhiên, hỗ trợ hệ tiêu hóa, giúp gà hấp thu tốt hơn.
• Gà vận động nhiều, hấp thu dinh dưỡng hiệu quả hơn : Gà chạy nhảy nhiều giúp tăng cường trao đổi chất, từ đó tăng trưởng nhanh hơn dù ăn ít hơn.
• Nguồn đạm tự nhiên chất lượng cao: Gà kiếm được sâu, giun đất, côn trùng, là nguồn đạm tự nhiên dễ tiêu hóa hơn đạm thực vật trong cám công nghiệp.
• Tiết kiệm chi phí thức ăn: Ít phụ thuộc vào cám công nghiệp, giúp giảm 30-50% chi phí thức ăn so với nuôi nhốt hoàn toàn.
• Giảm bệnh tật, ít phải dùng thuốc: Gà khỏe mạnh hơn nhờ vận động nhiều, hệ miễn dịch tốt, giảm chi phí thuốc men.
• Tận dụng diện tích chăn thả: Nếu có đất rộng, có thể tận dụng để nuôi thả mà không tốn thêm chi phí chuồng trại hay cám công nghiệp.

Một số giống gà có khả năng tự kiếm ăn tốt ở Việt Nam:

• Gà ta thả vườn (Ri, Hồ, Mía, Đông Tảo, Chọi, Tre) – Thịt ngon, khỏe mạnh, chịu được môi trường tự nhiên.
• Gà nòi lai, gà chọi lai – Sức đề kháng cao, chịu được chăn thả, ăn ít nhưng lớn nhanh.
• Gà H’Mông, gà Lạc Thủy, gà Chín Cựa – Chuyên thả rông, thịt thơm ngon, dễ nuôi.

5. Tận dụng thức ăn thừa từ nhà bếp 

Tận dụng thức ăn thừa từ nhà bếp là một trong nhiều cách để giảm chi phí thức ăn chăn nuôi gia cầm. Quý vị không cần phải vứt bỏ thức ăn thừa như vỏ trứng, trứng vỡ hay rác thải thực vật. Thay vào đó, hãy tận dụng những thứ này để làm thức ăn cho gà, giúp giảm chi phí mua thức ăn công nghiệp.

• Thay thế một phần cám công nghiệp: Cơm thừa, rau củ vụn, vỏ trái cây, bánh mì cũ… có thể bổ sung dinh dưỡng cho gà, giúp giảm nhu cầu mua thức ăn.
• Tiết kiệm chi phí hàng tháng: Nếu tận dụng tốt, có thể giảm 20-30% chi phí thức ăn so với việc chỉ cho ăn cám công nghiệp.
• Bổ sung chất xơ và vitamin: Rau củ, vỏ trái cây giúp cải thiện hệ tiêu hóa, hỗ trợ hấp thu dinh dưỡng.
• Nguồn đạm rẻ tiền: Cơm thừa, trứng vỡ, thịt cá vụn giúp cung cấp đạm tự nhiên, thay thế bột đậu nành hay bột cá trong cám.
• Tận dụng canxi từ vỏ trứng, xương cá: Giúp tăng độ cứng vỏ trứng cho gà mái đẻ.
• Thay vì bỏ đi, có thể tận dụng: Giúp giảm lượng rác thải, bảo vệ môi trường.
• Tận dụng phụ phẩm từ vườn nhà: Lá rau già, vỏ khoai, vỏ bắp… đều có thể dùng làm thức ăn.

Lưu ý khi cho gà ăn thức ăn thừa:

• Không cho ăn đồ ôi thiu, mốc – Tránh ngộ độc, tiêu chảy.
  Hạn chế đồ nhiều muối, dầu mỡ – Gà tiêu hóa kém, dễ béo phì.
  Có thể ủ men vi sinh hoặc trộn với cám – Giúp gà tiêu hóa tốt hơn.

6. Tự trồng cây thực phẩm cho gà

Nếu có đủ không gian, Quý vị có thể tự trồng một số loại thức ăn cho gà như hạt hướng dương, đậu hà lan,… Điều này giúp giảm chi phí thức ăn đáng kể và đảm bảo nguồn thức ăn sạch:

• Tiết kiệm chi phí: Giảm 30-50% lượng cám công nghiệp, không tốn tiền mua mà chỉ cần công chăm sóc.
• Đảm bảo an toàn: Không chứa hóa chất, giúp gà khỏe mạnh, ít bệnh.
• Tận dụng đất trống: Trồng rau, bắp, cỏ voi, chuối… không cần diện tích lớn, dễ chăm sóc.
• Dinh dưỡng đa dạng: Bắp, đậu cung cấp đạm và tinh bột; rau xanh, bèo tây bổ sung vitamin, khoáng chất.
• Giảm rủi ro giá cám tăng: Chủ động nguồn thức ăn, nuôi gà tự nhiên giúp thịt ngon, dễ bán giá cao.

Một số loại cây có thể tự trồng để làm thức ăn cho gà như: Bắp, khoai lang, lúa, đậu xanh, rau muống, bèo tây, cỏ voi.

>>> Xem thêm bài viết về các loại nguyên liệu đạm thay thế giúp giảm chi phí thức ăn tại đây <<<

7. Không cho ăn quá mức

Cho ăn quá mức không chỉ làm tăng chi phí mà còn khiến gà bị béo phì, ảnh hưởng đến năng suất trứng và sức khỏe tổng thể. Gà ăn quá nhiều có thể tích mỡ trong bụng, dẫn đến giảm sản lượng trứng. Vì vậy, cần kiểm soát lượng thức ăn hợp lý:

• Tránh lãng phí thức ăn: Cho ăn nhiều không cần thiết chỉ làm tăng chi phí mà không cải thiện hiệu suất nuôi.
• Ngăn ngừa béo phì: Gà thừa cân dễ tích mỡ ở bụng, làm giảm sản lượng trứng và ảnh hưởng đến sức khỏe.
• Duy trì năng suất ổn định: Gà được kiểm soát khẩu phần ăn hợp lý sẽ đẻ trứng đều, chất lượng tốt hơn.
• Tăng hiệu quả sử dụng thức ăn (FCR): Hạn chế ăn dư thừa giúp gà hấp thụ dinh dưỡng tối ưu, không gây tích tụ mỡ thừa.

Giải pháp: Chia khẩu phần ăn theo độ tuổi, tránh cho ăn tự do cả ngày và kết hợp theo dõi trọng lượng gà.

8. Sử dụng các giải pháp nguyên liệu thay thế

Sử dụng nguyên liệu thay thế có thể giúp giảm chi phí thức ăn chăn nuôi gia cầm nếu lựa chọn đúng loại nguyên liệu phù hợp.

Các nguyên liệu thay thế có giá rẻ hơn nhưng vẫn đảm bảo giá trị dinh dưỡng giúp tối ưu chi phí mà không làm giảm năng suất. Tuy nhiên, nếu không kiểm soát tốt chất lượng và cân bằng dinh dưỡng, việc thay thế có thể làm giảm hiệu suất tăng trưởng, tăng tỷ lệ chuyển đổi thức ăn (FCR), thậm chí gây rủi ro về sức khỏe vật nuôi. Do đó, cần đánh giá kỹ thành phần dinh dưỡng, khả năng tiêu hóa và tính khả dụng của nguyên liệu trước khi thay thế để đảm bảo hiệu quả kinh tế lâu dài.

Quý vị có thể tham khảo nguyên liệu đạm thay thế bột cá, bột xương thịt bằng các loại đạm giá thành thấp hơn như  bã nành, vỏ đậu nành, đạm lỏng FML, đạm bột Ajitein hay đạm viên Vedafeed… có chất lượng tương đương để có thể đảm bảo giá trị dinh dưỡng cho gà.

Kết Luận

Cải thiện hệ số chuyển đổi thức ăn (FCR) không chỉ giúp người chăn nuôi gia cầm giảm chi phí thức ăn đáng kể mà còn nâng cao hiệu quả kinh tế của trang trại. Bằng cách lựa chọn giống gia cầm có hiệu suất cao, tối ưu khẩu phần ăn, áp dụng phương pháp lên men thức ăn, tận dụng nguồn thức ăn tự nhiên và kiểm soát lượng thức ăn hợp lý, người chăn nuôi có thể giảm thiểu lãng phí và tăng lợi nhuận.

Ngoài ra, việc tận dụng các nguồn thức ăn sẵn có từ nhà bếp hay tự trồng thực phẩm cho gia cầm không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn góp phần bảo vệ môi trường và tạo ra sản phẩm sạch, an toàn hơn. Khi áp dụng các phương pháp trên một cách khoa học và linh hoạt, người chăn nuôi sẽ tối ưu được hiệu suất đàn gia cầm, duy trì sức khỏe tốt cho vật nuôi và đạt được lợi nhuận bền vững.

Bài viết được biên tập bởi Phú An Khánh, thông tin tham khảo từ .navfarm.com.