Trong nhiều thập kỷ, “chất xơ” từng bị coi là một “từ xấu” trong dinh dưỡng động vật dạ dày đơn. Bất cứ thành phần nào làm loãng mật độ năng lượng hoặc protein đều bị xem là “kẻ thù”. Chúng ta đã dành nhiều năm để nghiền nhỏ, ép viên và tìm cách loại bỏ chất xơ khỏi công thức cám.
Tuy nhiên, thời thế và hệ thống sản xuất đã thay đổi. Ngày nay, chất xơ đang âm thầm trở lại, trở thành một trong những công cụ hữu hiệu nhất trong chăn nuôi chính xác (precision feeding).
Contents
Từ “Vật cản” đến “Dưỡng chất thiết yếu”
Dù chất xơ vẫn không cung cấp calo trực tiếp, nhưng nó đóng vai trò định hình cách vật nuôi hấp thụ calo. Trong các khẩu phần ăn mật độ cao hiện đại, một chút cấu trúc xơ có thể tạo nên điều kỳ diệu:
- Chất xơ hòa tan (như bã củ cải đường, yến mạch): Làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày và ổn định đường huyết.
- Chất xơ không hòa tan (như vỏ trấu, cám lúa mì): Kích thích nhu động ruột, thúc đẩy sự phát triển của mề (ở gia cầm) và cải thiện chất lượng chất độn chuồng nhờ làm khô phân.
Vai trò then chốt trong hệ thống chăn nuôi không kháng sinh (ABF)
Trong các hệ thống chăn nuôi không kháng sinh (Antibiotic-Free – ABF), cấu trúc của chất xơ càng trở nên giá trị hơn. Một hệ đường ruột phát triển tốt cùng tốc độ lưu thông thức ăn ổn định giúp:
- Giảm nguy cơ vi khuẩn phát triển quá mức.
- Hạn chế tình trạng tiêu chảy – vốn là vấn đề nan giải khi không còn kháng sinh hỗ trợ.
Các nghiên cứu hiện nay cho thấy, việc bổ sung đúng loại và đúng hàm lượng chất xơ giúp duy trì toàn vẹn đường ruột, ngay cả trong những điều kiện môi trường bất lợi.
Nghệ thuật cân bằng trong công thức thức ăn
Tất nhiên, không phải loại chất xơ nào cũng có lợi.
- Quá nhiều xơ hòa tan: Tăng độ nhớt và làm “bẫy” các dưỡng chất, cản trở hấp thụ.
- Quá nhiều xơ hóa gỗ (Lignin): Đơn thuần chỉ làm loãng giá trị dinh dưỡng của khẩu phần.
Chìa khóa nằm ở bổ sung chức năng – sử dụng lượng nhỏ, chiến lược để tác động đến hành vi, tiêu hóa và hệ vi sinh vật, thay vì làm giảm mật độ năng lượng.
Các công thức phối trộn đã được chứng minh:
| Đối tượng vật nuôi | Loại chất xơ đề xuất | Tác dụng chính |
| Gà thịt | 2–3% vỏ yến mạch hoặc cám gạo | Tăng cường cơ mề, giảm ướt chất độn chuồng. |
| Heo con | Tối đa 3% bã củ cải đường hoặc vỏ đậu nành | Điều tiết tốc độ tiêu hóa, thúc đẩy sản sinh axit béo chuỗi ngắn (SCFA). |
| Heo nái | 8–10% xơ có cấu trúc | Tạo cảm giác no, ngăn ngừa táo bón. |
Lời kết từ chuyên gia: > Chất xơ từng là thứ chúng ta tìm cách loại bỏ. Giờ đây, những nhà lập công thức thông thái lại chủ động thêm nó vào – không phải để làm đầy công thức – chất độn (filler), mà để tạo sự cân bằng (balance). Hệ tiêu hóa vốn không được sinh ra chỉ để xử lý tinh bột và protein nguyên chất; và cuối cùng, tự nhiên đang nhắc nhở chúng ta về điều đó.
