Từ tháng 2 đến nay, Trung Quốc không còn đặt mua đậu tương Mỹ, đẩy hàng loạt nông dân Mỹ, vốn phụ thuộc lớn vào thị trường này đến bờ vực khủng hoảng.
Contents
Nỗi lo ở North Dakota
Brent Kohls, chủ một trang trại rộng gần 650 ha tại bang North Dakota, cho biết ông đang rất lo lắng khi mùa thu hoạch đậu tương sắp bắt đầu.
Mọi năm, khoảng 75% lượng đậu tương thu hoạch được của ông nhanh chóng được xuất khẩu sang Trung Quốc. Nhưng năm nay, chưa có đơn hàng nào được ký. Đây là sự gián đoạn chưa từng có tiền lệ.
Để ứng phó, ông Kohls dự định trữ đậu tương trong các thùng chứa. Nhiều nông dân khác phải xây thêm cơ sở lưu trữ hoặc hệ thống đóng gói, nhất là sau khi nhiều kho chứa bị bão phá hỏng.
Nguyên nhân chính là căng thẳng thương mại: sau khi chính quyền Tổng thống Donald Trump tăng thuế nhập khẩu với hàng hóa Trung Quốc, Bắc Kinh đã dừng mua đậu tương Mỹ.
Chiến lược dài hạn của Trung Quốc
Theo các chuyên gia, việc Trung Quốc ngừng nhập khẩu không chỉ là biện pháp đối phó ngắn hạn mà còn nằm trong kế hoạch dài hạn nhằm đa dạng hóa nguồn cung, giảm phụ thuộc vào Mỹ.
Năm 2024, Mỹ xuất khẩu sang Trung Quốc khoảng 12,8 tỷ USD đậu tương, tương đương 25% tổng kim ngạch xuất khẩu đậu tương của Mỹ. Trong khi đó, Trung Quốc chi tới 259 tỷ nhân dân tệ (36 tỷ USD) để mua đậu tương từ Brazil.
Ngoài Brazil, nước này còn tăng nhập khẩu bột đậu tương từ Argentina và Uruguay. Ông Johnny Xiang, nhà sáng lập Agradar Consulting tại Bắc Kinh, cho rằng Trung Quốc sẽ chỉ quay lại mua đậu tương Mỹ nếu Washington dỡ bỏ thuế quan.
Thông thường, các doanh nghiệp Trung Quốc bắt đầu mua đậu tương Mỹ vào tháng 9, khi Brazil đã hết mùa thu hoạch. Nhiều chuyên gia tranh cãi rằng nếu thương chiến không được tháo gỡ, Bắc Kinh có thể cắt hẳn việc nhập khẩu trong năm nay.
Tuy vậy, một số ý kiến cho rằng nguồn cung hiện tại của Trung Quốc khó đáp ứng đủ nhu cầu cho tới khi mùa vụ mới tại Brazil bắt đầu vào tháng 2 năm sau. Dù vậy, Bắc Kinh vẫn tỏ ra rất cứng rắn trong vấn đề này.
Tháng trước, Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ Tạ Phong khẳng định quan hệ nông nghiệp giữa hai nước chỉ có thể duy trì nếu loại bỏ “các yếu tố gây hại”. Ông cũng cảnh báo chủ nghĩa bảo hộ đang phủ bóng lên hợp tác song phương.
Đậu tương Mỹ lao dốc
Bộ Nông nghiệp Mỹ dự báo xuất khẩu đậu tương năm nay chỉ đạt 1,65 tỷ giạ – mức thấp nhất từ năm 2013.
North Dakota là bang chịu tác động nặng nề nhất, vì hơn 90% sản lượng đậu tương nơi đây được xuất khẩu, trong đó phần lớn sang Trung Quốc. Không giống các bang như Illinois – có vị trí thuận lợi để bán sang châu Âu hoặc Mexico, đậu tương ở North Dakota chủ yếu dựa vào hệ thống vận chuyển đường sắt sang bờ Tây, phục vụ thị trường Trung Quốc.
Tình cảnh này gợi lại cuộc khủng hoảng năm 2018, khi Trung Quốc từng hạn chế nhập khẩu đậu tương Mỹ. Khi đó, Washington phải chi 23 tỷ USD hỗ trợ nông dân. Sau thỏa thuận thương mại Giai đoạn một, Trung Quốc có mua lại một phần, nhưng không bao giờ đạt mức cam kết. Thay vào đó, Bắc Kinh tiếp tục tăng cường nhập khẩu từ Nam Mỹ.
Nỗ lực xoay trục của nông dân Mỹ
Để bớt phụ thuộc vào Trung Quốc, ngành đậu tương Mỹ đang tìm cách mở rộng thị trường sang châu Âu và châu Á. Tuy nhiên, không thị trường nào có thể thay thế quy mô khổng lồ của Trung Quốc.
Ngoài ra, nhiều nhà máy chế biến bột và dầu đậu tương mới đã được xây dựng tại vùng Trung Tây, giúp North Dakota giảm tỷ lệ xuất khẩu sang Trung Quốc từ 80% xuống 50% kể từ khi một nhà máy mới hoạt động vào tháng 8/2024. Nhưng công suất các nhà máy này còn hạn chế, và đầu ra cho bột đậu tương vẫn là một thách thức.
Trong khi đó, chi phí sản xuất ngày càng tăng, giá bán giảm, còn lượng hàng tồn kho lớn dần. Hiệp hội Đậu tương Mỹ (ASA) đã gửi thư lên Tổng thống, cảnh báo:
“Nông dân Mỹ đang ở bờ vực khủng hoảng thương mại và tài chính. Chúng tôi không thể chịu đựng một cuộc đối đầu kéo dài với khách hàng lớn nhất của mình.”
Nguy cơ lâu dài
Ông Justin Sherlock, một nông dân khác tại North Dakota, cho biết nếu căng thẳng tiếp tục, nông dân buộc phải giảm diện tích gieo trồng, thậm chí ngừng sản xuất.
“Không có người mua, chúng tôi không thể tồn tại. Bây giờ, nông dân chỉ còn biết hy vọng và cầu nguyện, nhưng đó không phải là một chiến lược kinh doanh khả thi,” ông nói.
Cre: vneconomy
